Tendrombohitra Sinay (Baiboly)

Ny Tendrombohitra Sinay na Tendrombohitra Sinaia dia ilay tendrombohitra lazain'ny Baiboly fa nandraisan'i Mosesy (na Moizy) ny didy folo avy tamin'Andriamanitra. Indraindray io tendrombohitra io dia atao hoe Tendrombohitra Horeba amin'ny andininy sasany ao amin'ny Baiboly. Ao amin'ny saikanosy Sinay ao Ejipta no misy ilay tendrombohitra izay foronina tangoron-karambato avo dia avo sady mivelatra saika mameno ny velaran'ilay saikanosy. Roa ny tendrony miavaka ao atsimon'ilay saikanosy, dia i Jebel Hatharina sy i Jebel Musa ka ity farany ity no heverina araka ny lovantsofina fa ilay toerana an'i Mosesy ny didy folo.

Ny anaran'ilay tendrombohitra

Fiforonan-teny

Misy ny mihevitra fa midika hoe "mirehitra" na "hafanana" izay mety mampahatsiahy ny Masoandro ny teny hoe Horeba, fa ny hoe Sinay kosa dia mety avy amin'ny anarana hoe Sin, andriamanitra Volana nivavahan'ny Someriana, ka noho izany ny hoe Sinay sy Horeba dia mety ho ny tendrombohitry ny Volana sy ny Masoandro.

Araka ny lovantsofina rabinika dia avy amin'ny teny hoe sin-ah (שִׂנְאָה) izay midika hoe "fankahalana" io teny io ka mampahatsiahy ny fankahalan'ny firenena hafa mialona ny Israelita noho ny nahazoany ny tenin'Andriamanitra^[1].

Horeba sa Sinay ?

Ny soratra sasany ao amin'ny Baiboly dia mitantara ireo zava-nitranga ireo tao amin'ny Tendrombohitra Sinay (na Sinaia), ka na dia heverina ho anaran-toerana iray ihany ny hoe Horeba sy Sinay dia misy ny mihevitra fa toerana roa samy hafa ireo. Araka ny petra-kevitra ara-tahirin-kevitra dia vokatry ny tsy maha mpanoratra ny Pentateoka ( Genesý, Eksodosy, Levitikosy, Nomery, Deoteronomia) an'i Mosesy no nahatonga io tsy fitoviana io. Ny fandinihana nataon'ireo mpikaroka dia milaza fa olona efatra samy hafa no nanoratra ny Pentateoka: ny roa (ny mpanofratra iahvista sy ny mpanoratra mpisorona) mampiasa hatranihatrany ny anarana hoe Sinay fa ny ny roa hafa mampiasa ny hoe Horeba, dia ireo atao hoe mpanoratra elohista sy ny mpanoratra deoteronomista.

Anarana hafa ao amin'ny literatiora jiosy

Milaza ny literatiora rabinika fa antsoina amin'ny anarana hafa koa ny Tendrombohitra Sinay, dia ireto avy:

Har HaElohim (הר האלהים) izay midika hoe "ny Tendrombohitr'Andriamanitra". Mety midika hoe "Tendrombohitr'ireo andriamanitra" koa io andian-teny hebreo io^[2].

Har Bashan (הר בשן) izay midika hoe "ny Tendrombohitr'i Basàna"; ao amin'ny soratra rabinika anefa dia heverina ho fahasimban'ny teny hoe besen (izay midika hoe "miaraka amin'ny nify") ny teny hoe Bashan, ka mampahatsiahy ny faharetan'ny fiainan'ny olombelona amin'ny alalan'ny herin'ilay tendrombohitra^[2].

Har Gebnunim (הר גבנונים ) izay midika hoe "Tendrombohitra madio toy ny fromazin'osy"^[2].

Har Horeb (הר חורב): Tendrombohitra Horeba (Jereo: Tendrombohitra Horeba).

Anarana ao amin'ny literatiora silamo

Ao amin'ny literatiora silamo koa dia ahitana filazana momba ny anarana hafa iantsoana ny Tendrombohitra Sinay:

Tūr Sīnāʾ / Tūr Sīnīn (طور سيناء / سينين), dia teny miseho matetika ao amin'ireo lahatsoratra silamo, isan'izany ny Kor'any - izay midika hoe 'tendrombohitr'i Sinay"^[3] ^[4].

Jabal Mūsa (جبل موسى) koa dia anarana miseho ao amin'ny loharano silamo sasany, izay midika hoe "ny Tendrombohitr'i Mosa" izany hoe Mosesy na Moizy^[2].

Ny tendrombohitra Sinay ao amin'ny Baiboly

Boky miresaka ny amin'ny Tendrombohitra Sinay

Bokin'ny Eksodosy

Resahina ao amin'ny Bokin'ny Eksodosy ny Tany efitra (מִדְבַּר / Midbar) sy ny Tendrombohitra Sinay (עַל־הַר סִינָי/ 'Al-Har Sinai) (Eks. 19.1; Eks. 19.11)^[5].

Epistily ho an'ny Galatiana

Misy fampahatsiahivana ny tantara momba ny Tendrombohitra Sinay koa ny Epistily ho an'ny Galatiana ao amin'ny Testamenta Vaovao (Gal. 4:24-25)^[6].

Toerana misy ny Tendrombohitra Sinay araka ny Baiboly

Sarotra ampiraisina ny filazana ny toerana misy Tendrombohitra Sinay araka ireo soratra ao amin'ny boky samihafa ao amin'ny Baiboly.

Ny Bokin'ny Mpitsara dia manolo-kevitra fa ao amin'ny fari-tanin'i Edoma (Mpits. 5.24-25)^[7] izany fa tsy any amin'ny saikanosin'i Arabia izay ataon'ny lovantsofina fa ahitana azy.

Ny soratra sasany dia milaza an'i Paràna izay tokony mankany Egipta, araka ny Bokin'ny Genesý (Gen. 21.21)^[8]: ny Boky voalohan'ny Mpanjaka (1Mpanj. 11.18)^[9] dia miresaka ny toerana iray any amin'ny lalana mankany madiana mankany Egipta ary mety manandrify ny oazisin'i Wadi Faran izay mitovitovy fanonona amin'i Paràna. I Faran dia ahitana ny tendrombohitra Jebel Serbal izay mety ho ny Tendrombohitra Sinay^[10].

Ny Bokin'ny Deoteronomia dia mampitovy an'i Sinay amin'i Paràna izay hita eo akaikin'ny oazisin'i Qadesh (izay ampitovina amin'ny oazisin'i ʿEn el-Gederat ankehitriny) (Deo. 33.2)^[11] nefa ny mpanoratra Baiboly dia mety nanao tombantomban'ny manam-pahaizana momba ny toerana ahitana an'i Sinay fa tsy tamin'ny alalan'ny fahatsiarovana tranainy^[12].

Ny Bokin'i Habakòka (Hab. 3.3)^[13] dia manambara koa fa i Iahveh (na Jehovah) dia avy amin'ny Tendrombohitra Paràna izay ampilaharina amin'i Temàna, anarana ilazana olona na foko iray ao amin'ny tetirazan'i Edoma, na koa nanaran-tany any amin'ny faritra arabo (Jer. 49.7,20)"^[14].

Ny toerana misy an'i Sinay tranainy dia zava-miafina hatramin'izao: ireo mpanoratra Baiboly dia tsy olona nanao ny asan'ny mpahay tantara fa mamelabenatra ny teolojian'ny tantara, ka mampahatsiahy fa i Iahveh no nahamasina ny tendrombohitra sasany na iray ao amin'ny tany efitry ny saikanosy arabika^[15]. Ho an'ny Hebreo dia any ampitan'ny Helodranon'i Aqaba i Arabia.

Jereo koa:

Loharano sy fanamarihana

↑ "Breslov – Judaism with Heart". breslov.org. (Tahiry).
↑ ^2,0 ^2,1 ^2,2 et ^2,3 Jewish Encyclopedia
↑ Sharīf, Jaʻfar (19 March 2018). "Qanoon-e-Islam: Or, The Customs of the Moosulmans of India; Comprising a Full and Exact Account of Their Various Rites and Ceremonies, from the Moment of Birth Till the Hour of Death". Parbury, Allen, and Company..
↑ Abbas, Khwaja Ahmad (19 March 1984). "The World is My Village: A Novel with an Index". Ajanta Publications.
↑ Eks. 19.1: "Tamin'ny volana fahatelo taorian'ny nialan'ny Zanak'Isiraely tamin'ny tany Egypta, dia tamin'izany andro izany no nahatongavany tany an-efitr'i Sinay." Eks. 19.11: "ary aoka samy hiomana ho amin'ny andro fahatelo izy; fa amin'ny andro fahatelo no hidinan'i Jehovah ho eo imason'ny olona rehetra eo an-tampon'ny tendrombohitra Sinay."
↑ Gal. 4:21-25: "21 Milazà amiko, ianareo izay te-ho ambanin'ny lalàna: tsy renareo va ny lalàna? 22 fa voasoratra hoe: Abrahama nanana zanaka roa lahy, ny anankiray tamin'ny andevovavy, ary ny anankiray tamin'ny tsy andevo. 23 Kanefa ilay tamin'ny andevovavy dia nateraka araka ny nofo; fa ilay tamin'ny tsy andevo kosa dia nateraka tamin'ny teny fikasana. 24 Ary izany dia azo atao fanoharana; fa izy roa vavy ireo dia fanekena roa; ny anankiray avy tamin'ny tendrombohitra Sinay ka miteraka ho amin'ny fahandevozana, dia Hagara izany. 25 Ary ny hoe Hagara dia ny tendrombohitra Sinay any Arabia ka mifamaly amin'i Jerosalema ankehitriny; fa andevo izy mbamin'ny zanany."
↑ Mpits. 5.24-25: "24 Hotahina mihoatra noho ny vehivavy anie Jaela, vadin'i Hebera Kenita; Eny, hotahina mihoatra noho ny vehivavy mitoetra an-day anie izy. 25 Rano no nangatahin-dralehilahy, fa ronono aza no nomeny azy; Teo an-dovian'andriana no nitondrany rononomandry".
↑ Gen. 21.21: "Ary nonina tany an-efitra Parana izy ka nakan'ny reniny vady avy tany amin'ny tany Egypta izy."
↑ 1Mpanj. 11.18: "Ary niainga niala tany Midiana ireo ka tonga tany Parana; dia naka olona avy tany Parana homba azy izy ka nankany Egypta ho any amin'i Farao, mpanjakan'i Egypta, izay nanome azy trano sy tany sady nilaza hanome hanina azy koa."
↑ Joseph J. Hobbs, Mount Sinai, University of Texas Press, 2014, p. 41
↑ Deo. 33.2: "Hoy izy: Jehovah avy tao Sinay, Ary niseho taminy avy tany Seïra; Niposaka namirapiratra avy tany an-tendrombohitra Parana Izy; Ary avy tao amin'ny masiny tsy omby alinalina; Ary teo ankavanany nisy lalàn'afo ho an'ireo."
↑ Thomas Römer, "Le dieu Yhwh : ses origines, ses cultes, sa transformation en dieu unique", Chaire des Milieux bibliques du Collège de France. (tahiry)
↑ Hab. 3.3: "Tamy avy any Temana Andriamanitra, Dia ny iray Masina avy any an-tendrombohitra Parana. Manarona ny lanitra ny voninahiny, Ary manenika ny tany ny fiderana Azy."
↑ Jer. 49.7: "Ny amin'i Edoma. Izao no lazain'i Jehovah, Tompon'ny maro: Tsy misy fahendrena intsony va ao Temana? Very saina va ny olon-kendry? Lany va ny fahendreny?". Jer. 49.20: "Koa henoy ny saina avy amin'i Jehovah, Izay nosaininy hamelezana an'i Edoma, sy ny heviny izay noheveriny hamelezana ny mponina ao Temana: Hoviraviraina tokoa ireny, dia ny kely indrindra amin'ny ondry; Ho gaga azy tokoa ny saha fiandrasana azy."
↑ Thomas Römer, L'Invention de Dieu, Seuil, 2014, p. 33

[1] "Breslov – Judaism with Heart". breslov.org. (Tahiry).

[:0-2] 2,0 ^2,1 ^2,2 et ^2,3 Jewish Encyclopedia

[3] Sharīf, Jaʻfar (19 March 2018). "Qanoon-e-Islam: Or, The Customs of the Moosulmans of India; Comprising a Full and Exact Account of Their Various Rites and Ceremonies, from the Moment of Birth Till the Hour of Death". Parbury, Allen, and Company..

[4] Abbas, Khwaja Ahmad (19 March 1984). "The World is My Village: A Novel with an Index". Ajanta Publications.

[5] Eks. 19.1: "Tamin'ny volana fahatelo taorian'ny nialan'ny Zanak'Isiraely tamin'ny tany Egypta, dia tamin'izany andro izany no nahatongavany tany an-efitr'i Sinay." Eks. 19.11: "ary aoka samy hiomana ho amin'ny andro fahatelo izy; fa amin'ny andro fahatelo no hidinan'i Jehovah ho eo imason'ny olona rehetra eo an-tampon'ny tendrombohitra Sinay."

[6] Gal. 4:21-25: "21 Milazà amiko, ianareo izay te-ho ambanin'ny lalàna: tsy renareo va ny lalàna? 22 fa voasoratra hoe: Abrahama nanana zanaka roa lahy, ny anankiray tamin'ny andevovavy, ary ny anankiray tamin'ny tsy andevo. 23 Kanefa ilay tamin'ny andevovavy dia nateraka araka ny nofo; fa ilay tamin'ny tsy andevo kosa dia nateraka tamin'ny teny fikasana. 24 Ary izany dia azo atao fanoharana; fa izy roa vavy ireo dia fanekena roa; ny anankiray avy tamin'ny tendrombohitra Sinay ka miteraka ho amin'ny fahandevozana, dia Hagara izany. 25 Ary ny hoe Hagara dia ny tendrombohitra Sinay any Arabia ka mifamaly amin'i Jerosalema ankehitriny; fa andevo izy mbamin'ny zanany."

[7] Mpits. 5.24-25: "24 Hotahina mihoatra noho ny vehivavy anie Jaela, vadin'i Hebera Kenita; Eny, hotahina mihoatra noho ny vehivavy mitoetra an-day anie izy. 25 Rano no nangatahin-dralehilahy, fa ronono aza no nomeny azy; Teo an-dovian'andriana no nitondrany rononomandry".

[8] Gen. 21.21: "Ary nonina tany an-efitra Parana izy ka nakan'ny reniny vady avy tany amin'ny tany Egypta izy."

[9] 1Mpanj. 11.18: "Ary niainga niala tany Midiana ireo ka tonga tany Parana; dia naka olona avy tany Parana homba azy izy ka nankany Egypta ho any amin'i Farao, mpanjakan'i Egypta, izay nanome azy trano sy tany sady nilaza hanome hanina azy koa."

[10] Joseph J. Hobbs, Mount Sinai, University of Texas Press, 2014, p. 41

[11] Deo. 33.2: "Hoy izy: Jehovah avy tao Sinay, Ary niseho taminy avy tany Seïra; Niposaka namirapiratra avy tany an-tendrombohitra Parana Izy; Ary avy tao amin'ny masiny tsy omby alinalina; Ary teo ankavanany nisy lalàn'afo ho an'ireo."

[12] Thomas Römer, "Le dieu Yhwh : ses origines, ses cultes, sa transformation en dieu unique", Chaire des Milieux bibliques du Collège de France. (tahiry)

[13] Hab. 3.3: "Tamy avy any Temana Andriamanitra, Dia ny iray Masina avy any an-tendrombohitra Parana. Manarona ny lanitra ny voninahiny, Ary manenika ny tany ny fiderana Azy."

[14] Jer. 49.7: "Ny amin'i Edoma. Izao no lazain'i Jehovah, Tompon'ny maro: Tsy misy fahendrena intsony va ao Temana? Very saina va ny olon-kendry? Lany va ny fahendreny?". Jer. 49.20: "Koa henoy ny saina avy amin'i Jehovah, Izay nosaininy hamelezana an'i Edoma, sy ny heviny izay noheveriny hamelezana ny mponina ao Temana: Hoviraviraina tokoa ireny, dia ny kely indrindra amin'ny ondry; Ho gaga azy tokoa ny saha fiandrasana azy."

[15] Thomas Römer, L'Invention de Dieu, Seuil, 2014, p. 33

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]